Din-Edebiyat dışı incelemeci mütefekkirler (Osmanlıların sonuna kadar), 721 yılı doğumlu Cabir Bin Hayyan (Kimya) ile başlıyor. Tefekkürümüz, BİLİM ve bilhassa Matematikçiler ile başlıyor.
MATEMATİKÇİLER (780-1274)
- MUSA EL HAREZMİ,
- İbn Türk el-Ceylî,
- Meruzî,
- Ebu'l-Mahmud el-Hocendî,
- Ebü'l-Vefa el Buzcanî,
- EL BİRUNİ,
- ÖMER HAYYAM,
- NASRUDDİN ET TUSİ
ile başlıyor. 500 yıllık döneme MATEMATİKÇİLER damgalarını vuruyor.
MUTASAVVIFLAR ise 1000-1100'lere damgalarını vuruyor.
- Harekani,
- Demir Baba,
- Yesevi,
- NECMEDDİN KÜBRA
- ŞAHABETTİN SÜHREVERDİ
- AHİ EVRAN
Matematik ile başlayan tefekkürümüz Mutasavvıflar ile daha da gelişiyor.
İNCELEMECİ/MONOGRAF 50 MÜTEFEKKİR
- ABDULKADİR EL MERAGİ
- ADNAN ADIVAR
- ALİ KUŞÇU
- Bahaüddin Amilî
- CABİR BİN HAYYAN
- Ebu'l-Mahmud el-Hocendî
- Ebü'l-Vefa elBuzcanî
- EL BİRUNİ
- EL CEZERİ
- EVLİYA ÇELEBİ
- Fahreddin er-Râzî
- FETHULIAH eş-ŞİRVANI
- GELENBEVİ İSMAİL EFENDİ
- HEZARFEN AHMET ÇELEBİ
- Hezarfen Hüseyin Efendi
- HİLMİ ZİYA ÜLKEN
- HOCA İSHAK EFENDİ
- HOCA TAHSİN EFENDİ
- HULUSİ BEHÇET
- İbn Türk el-Ceylî
- İBNİ SİNA
- İBRAHİM MÜTEFERRİKA
- KADIZADE RUMİ
- Kara Davut
- KATİP ÇELEBİ
- KÖPRÜLÜZADE FUAT
- Matrakçı Nasuh
- MAZHAR OSMAN USMAN
- Meruzî
- MİMAR EKREM HAKKI AYVERDİ
- MİMAR SİNAN
- Mirim Çelebi
- MUSA EL HAREZMİ
- MÜTERCİM ASIM
- NAİMA
- NASRUDDİN ET TUSİ
- ÖMER HAYYAM
- Ömer Lütfü Barkan
- PİRİ REİS
- Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey
- Sabuncuoğlu Şerefeddin
- SALİH ZEKİ
- SELİM SABİT EFENDİ
- Süleyman Sadeddin Efendi
- ŞEMSETTİN SAMİ
- ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR
- TAKİYÜDDİN
- TAŞKÖPRÜLÜZADE AHMET
- ULUĞ BEY
- ZİYA GÖKALP
Medeni/Bedevi toplum yapılarını inceleyen İbni Haldun'dan (1332-1406), 359 yıl önce doğan Biruni (973-1048) Hindi toplumları 80 bölüm halinde incelemişti.
Biruni'nin Hindistan ile ilgili kitabı, Hind'e ilk seyahatinden (1017) ancak 1000 yıl sonra (2015) Türkçe'de yayınlandı.
MÜTEFEKKİR, BÖLGE, YILLAR, ŞEHİR, ÜLKE
BİLİM 700
- CABİR BİN HAYYAN horasan 721-815 tus, iran kimya
- MUSA EL HAREZMİ maveraünnehir 780-850 hive, özbekistan matematik, astronomi
- İbn Türk el-Ceylî maveraünnehir ...........-847 ceyl matematik
- Meruzî horasan .........-869 merv, türkmenistan matematik
BİLİM 900
- Ebu'l-Mahmud el-Hocendî maveraünnehir .........-1000 hocend (khujand) tajikistan matematik
- Ebü'l-Vefa el Buzcanî horasan 940 - 998 buzhgan, iran matematik, astronomi
- EL BİRUNİ maveraünnehir 973-1048 kas, Harezm, İran Gökbilim, matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve tarih
- İBNİ SİNA maveraünnehir 980-1037 buhara, özbekistan Tıp adamı, fizikçi, yazar, filozof ve bilim insanı.
- ÖMER HAYYAM horasan 1048-1131 nişabur, iran felsefe, matematik, astronomi
TASAVVUF 1100
- EL CEZERİ mezopotamya 1136-1206 cizre, türkiye sibernetik
- Fahreddin er-Râzî iran 1149-1210 rey, iran din bilgini, fizikçi ve düşünür
- HORASAN ERENLERİ VE TASAVVUF 1200
- NASRUDDİN ET TUSİ horasan 1201-1274 tus, iran felsefe, matematik
TASAVVUF VE BİLİM 1300
- ABDULKADİR EL MERAGİ iran 1360-1435 Azerbaycan, iran müzik bilgini
- KADIZADE RUMİ anadolu 1364-1436 bursa astronom ve matematikçi
- Sabuncuoğlu Şerefeddin anadolu 1385-1468 amasya Türk hekim ve cerrah.
- ULUĞ BEY maveraünnehir 1394-1449 sultaniye, iran astronomi
TÜRKİSTAN'DAN KOPUŞ 1400
- ALİ KUŞÇU maveraünnehir 1403-1474 semerkand, özbekistan astronomi
- FETHULIAH eş-ŞİRVANI azerbaycan 1417-1486 şemahi, azerbaycan matematik, astronomi, coğrafya
- Mirim Çelebi 1450-1525 matematikçi, gökbilimci
- PİRİ REİS rumeli 1465-1553 gelibolu haritacılık
- Matrakçı Nasuh rumeli 1480-1564 saraybosna minyatürcü, hattat, tarihçi, matematikçi ve matrakçı.
- MİMAR SİNAN anadolu 1489-1588 kayseri mimarlık
- TAŞKÖPRÜLÜZADE AHMET anadolu 1494-1561 bursa İlk bilim tarihçisi, ilk ansiklopedi yazarı
- Kara Davut anadolu ......- 1541 izmit bilim insanı
DURAĞANLIK...SESSİZLİK 1500
- TAKİYÜDDİN suriye 1521-1585 şam, suriye hezârfen. Astronomi, Gök bilimci, mühendis ve matematikçidir.
- Bahaüddin Amilî lübnan 1547-1621 baalbek, lübnan müderris, mutasavvıf, mimar, matematikçi, şair ve astronom
- NAİMA mezopotamya 1655-1716 halep, suriye tarih yazarı
DORUKLARDAKİ DONUKLUK VE ÇELEBİLER ÇAĞI 1600
- Hezarfen Hüseyin Efendi rumeli -1692 istanköy havacılık
- HEZARFEN AHMET ÇELEBİ rumeli 1609-1640 istanbul bilgin
- KATİP ÇELEBİ rumeli 1609-1657 istanbul bibliyografya
- EVLİYA ÇELEBİ rumeli 1611-1682 istanbul seyahatname
- İBRAHİM MÜTEFERRİKA rumeli 1674-1745 macaristan, kolojvar matbaacı
BİLİME DOĞRU.. 1700 MUTASAVVIF, MATEMATİKÇİ, MÜHENDİS, MÜTEFEKKİR
- Süleyman Sadeddin Efendi 1719-1788 bilgin
- GELENBEVİ İSMAİL EFENDİ anadolu 1730-1790 manisa matematikçi
- MÜTERCİM ASIM anadolu 1755-1820 gaziantep (aslen semerkantlı) Bilim adamı, şair, divan katibi, mütercim, tarihçi, iktisatçı, yazar
- HOCA İSHAK EFENDİ rumeli 1774-1834 epir, yunanistan matematik, mühendis
ÇÖKÜŞE DERMAN OLAMAYAN TEFEKKÜR 1800 RUMELİ ÇAĞI
- HOCA TAHSİN EFENDİ rumeli 1811-1881 yanya bilgin ve düşünür
- SELİM SABİT EFENDİ rumeli 1829-1910 kırklareli, vize Eğitim bilimci
- ŞEMSETTİN SAMİ rumeli 1850-1904 fraşer, yanya, yunanistan sözlükçü, yazar, ansiklopedist
- Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey yunanistan 1856-1927 sakız adası yunanistan matematikçi eğitimci çevirmen
- SALİH ZEKİ rumeli 1864-1921 inebolu, kastamonu matematik
- ZİYA GÖKALP mezopotamya 1876-1924 diyarbakır sosyoloji
- ADNAN ADIVAR rumeli 1882-1955 gelibolu siyasetçi, yazar, tarihçi, akademisyen ve hekim. Cumhuriyet tarihinin ilk bilim tarihçisi
- MAZHAR OSMAN USMAN rumeli 1884-1951 dedeağaç, sofulu, batı trakya, yunanistan psikoloji
- HULUSİ BEHÇET rumeli 1889-1948 istanbul dermatoloji uzmanı ve bilim insanı.
- KÖPRÜLÜZADE FUAT rumeli 1890-1966 istanbul tarih yazarı
- ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR rumeli 1897-1976 edirne yazar, düşün insanı, iktisatçı, tarihçi.
- MİMAR EKREM HAKKI AYVERDİ rumeli 1899-1984 istanbul mimarlık
SON OSMANLILAR 1900
- HİLMİ ZİYA ÜLKEN rumeli 1901-1974 istanbul düşünür
- Ömer Lütfü Barkan rumeli 1902-1979 edirne iktisat tarihi
İ N C E L E M E E S E R L E R İ
Yazmalar Kurumu'nun yayınladığı "İnceleme" olarak nitelenen 26 kitap: http://yazmalar.yek.
1800'e kadar eski kültürde kitap yazan insanlarımızın eserlerinin dağılımına baktığımızda;
ne kadarı felsefi eserler,
ne kadarı bilim eserleri,
ne kadarı dini eserler,
ne kadarı inceleme.
------------------------------
MONOGRAFİ
i. (Fr. monographie < Yun.)
1. İlim, sanat vb. alanlarda tek bir konu üzerinde derinlemesine yapılan inceleme.
2. edeb. Bir kimse üzerinde yapılan inceleme, bir kimsenin hayâtı ve şahsiyetini konu alan inceleme eseri.
1. İlim, sanat vb. alanlarda tek bir konu üzerinde derinlemesine yapılan inceleme.
2. edeb. Bir kimse üzerinde yapılan inceleme, bir kimsenin hayâtı ve şahsiyetini konu alan inceleme eseri.
----------------------------
monografi
isim Fransızca monographie
isim Bilimsel alanlarda özel bir konu veya sorun üzerine yazılan inceleme. http://www.tdk.gov.
--------------------
etüt -dü
isim Fransızca étude
1. isim Herhangi bir konuda yapılan inceleme, araştırma
2. Ön çalışma
3. Belli bir konuyu inceleyen, araştıran eser veya yazı
4. Öğrencilerin, bir belletmenin gözetimi, denetimi altında ders çalışmaları, mütalaa, müzakere
"Dersleri yarım kulak dinliyor, etütlerde uzun uzun mektuplar yazıyordu." - Ç. Altan. http://www.tdk.gov.tr/
------------------------------
ETÜT
------------------------------
ilk incelemecimiz katip çelebi mi?
ne kadar incelemecimiz vardı?
"İlk incelemecimiz kimdi?" konulu bir yayın var mı?
Bunlar kimlerdi?
Hangi incelemeleri yazmışlardı.
Bu eserlerin faydaları neler olmuştur?
yazılı eser bırakan eski kültür değerlerimize işlevsel olarak da yaklaşmayı, onları günümüze taşırken, günümüzde insanlara tanıtırken işlevsel bakış açısını da dikkate almalıyız. hamasi bakış açısıyla geniş kitlelerin bu değerleri içselleştirmelerini sağlamak mümkün müdür?
bilim çalışmaları deney ve gözleme dayalı oluyor.
felsefe, ve edebiyat çalışmaları da düşünceye dayalı olarak yapılıyor esasen. (edebiyatta eski kültürde incelemeler de olabilir, bakmak gerekir)
anlatmak istediğim "inceleme" sosyal konulara ilişkin olanlardır, yazılı kaynaklara dayalı olarak yapılan çalışmalardır.
----------------
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder