Kahire Kültür Havzası, Prof Dr İhsan Fazlıoğlu

Kahire Kültür Havzası

Altay dağlarını aşarak geldik,Bilge Tonyukuk

Altay dağlarını

yolsuzun aştık,

İrtiş ırmağını

geçitsizin geçtik.

Ben Bilge Tunyukuk:

Altay dağlarını 

aşarak geldik,

İrtiş ırmağını 

geçerek geldik.

Buralara kadar gelenler

"Geliş zordu!" dediler,

ama pek de 

zorluk hissetmediler.

Tonyukuk Yazıtı'ndan

Bilge Tonyukuk

Tuna'dan Nil'e: Kahire

Kahire, Nil kıyısında, deltanın başının 25 km güneyinde yer alır. 10.yüzyılda kuruldu. Tolunoğulları 870 yılında KTAİ'yi kurdular. 972 yılında bu kente KAHİRE adı verildi. Memluklar kenti güzelleştirdiler. 



Kahire, Nil kıyısında, deltanın başının 25 km güneyinde yer alır. 10.yüzyılda kuruldu. Tolunoğulları 870 yılında KTAİ'yi kurdular. 972 yılında bu kente KAHİRE adı verildi. Memluklar kenti güzelleştirdiler. 




























Tahrir Meydanı

TÜRKİYE; AFRİKA'DAYMIŞ.

Memlûk Sultanlığı
سلطنة المماليك / دولة المماليك
Dawlat al-Mamālīk/Saltanat al-Mamālīk
Türkiye Devleti
دولة تركيا
ed-Devletü't-Türkiyye

Tahrir Meydanı

TÜRKİYE; AFRİKA'DAYMIŞ.

Memlûk Sultanlığı
سلطنة المماليك / دولة المماليك
Dawlat al-Mamālīk/Saltanat al-Mamālīk
Türkiye Devleti
دولة تركيا
ed-Devletü't-Türkiyye

http://trtarsiv.com/

TRT Arşiv Sitesi

Gök Türkler; Rövşen Alizade

•    Alizade, Dr. Rövşen Türk Halk Kültürü ve Tarihi http://www.kitapyurdu.com/kitap/turk-halk-kulturu-ve-tarihi/335480.html&manufacturer_id=171075
•    Alizade, Dr. Rövşen Gök Türk kültürü ve tarihinin önemi, Mayıs 2016,  http://haberajanda.com.tr/contents/files/dergiler/sayi114/files/assets/common/downloads/publication.pdf
•   Alizade, Dr. Rövşen  Turk Mitolojisinde Kultler  https://www.dr.com.tr/yazar/Rovsen%20ALIZADE
•     Alizade, R., 2016. II. Gök Türk Devletinin Kuruluşu Üzerine. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 59(349), 26-28, ISSN: 1305-9769
•  Alizade, R., 2015. Gök Türklerde Kült, Sembol ve Damgalar . Kültür Ajanda, (21), 72-81, ISSN: 2148-0559, , , ,
•  Alizade, R., 2016. Gök Türk Kültürü ve Tarihinin Önemi . Haber Ajanda , (114), 92-96, ISSN: 1306-5742, , , Makale - Popüler Dergi Yazısı,
•  Alizade, R., Konferans - Göktürk Yazıtları. Türkçenin Orhun ve Yenisey'deki Yazılı Abideleri , İstanbul , Türkiye, 2015.        

Balkan Düşünürleri, Entelektüel Gücü ve Analizleri; Ömer Özkaya

Aliya İzzetbegoviç’in Osmanlı analizlerini bugün Batı’da yapacak tarihçi ve devlet adamı yoktur. Aliya İzzetbegoviç’in Osmanlı’ya yönelik analiz ve sitemleri de yürek yakıcı ve fakat ne yazık ki gerçektir. Balkanları neden kaybettiğimiz ve neden kazanamayacağımız Aliya İzzetbegoviç’in anı ve analizlerinde fazlasıyla mevcuttur. 

Balkanlardaki her etnik topluluk, tarihin eğittiği bilince sahiptir. Karşılaştığınız her Balkanlı, duruş, konuşma ve bakışlarınızdan niyetinizi ve hedefinizi görecek tarihi bir derinliğe ve tecrübeye sahiptir. 

Yugoslavya’nın kurucusu İngiltere, yıkıcısı ise Almanya’dır. 

Yugoslavya’nın dağılması Batı’nın hayrına olmamıştır. Dağılan Yugoslavya, Avrupa ve Batı olgusuna öylesine ağır bir balyoz indirmiştir ki tekrar Avrupa ve Batı’nın eski imajını yakalaması mümkün değildir. Burada en ağır darbeyi İngiltere’nin yediği şüphesizdir. İngiltere buradaki kayıplarını hiçbir şekilde telafi edemez. 

Batı, Balkanlar’da yaptığı zincirleme hatayı Türkiye’de de yapmakta ve onulmaz yaralar almaktadır. Bu durumda Almanya’nın Balkanlar’da elde ettiği kazanımlar kalıcı olacak fakat Türkiye, Ortadoğu ve Orta Asya’daki kayıpları da kalıcı olacaktır. 

Türkiye’nin Batı’nın bu genelleşmiş bocalamasından yararlanabilmesi için hazırlıklarını artırması gerekmektedir. 

Yunanistan bile AB ve ABD konusunda Türkiye’nin fevkinde bir çalışma ile iflastan kurtulmuştur. 

Yunan entellektüel yapısı, AB, ABD, İngiltere ve Almanya ile ilgili çok kaliteli araştırma ve analizlere imza atmıştır. Sırp, Hırvat ve Sloven basınında ve akademik hayatında ciddi Bati ve Bati ülkeleri analizleri vardır, biz bunları takip edemedik. 

Almanya, Hollanda, Avusturya, İngiltere, Fransa gibi ülkelerin Balkanlar’daki stratejileri, Türkiye için de bir erken uyarı sistemi görevi görebilmeliydi. 

Bölgemizde ve dünyada olup bitenleri, Balkan dağılması öncesi ve sonrası Balkan entellektüel siyaset ve devlet adamları açısından dahi baksak, elde edeceğimiz çok şey vardır. 

Tito’nun, İngiltere gibi bir devle oynadığı oyunu yazsak aslında dünya siyasetine büyük katkı yapmış oluruz. 

İngiltere, Tito’nun yasını tutmuş mudur, yoksa İngiltere kendi yasını mı tutmuştur? Bunu tam olarak İngilizler yazmadan öğrenemeyiz. 

http://www.gunes.com/yazarlar/omer-ozkaya/balkan-jeopolitigi-3-775868

Gök Türk kültürü ve tarihinin önemi Dr. Rövşen Alizade

Gök Türk kültürü ve tarihinin önemi 

Mayıs 2016

Dr. Rövşen Alizade 

rovsenalizade.ajanda@gmail.com 

GÖK Türklerde devlet kavramı il ile ifade edilir, yüksek askerî-idarî makam ise kağan sayılırdı. Hükümdar karşılığı olan kağan, hem devlet başkanı ve başkumandan, hem de meclis ve hükümet başkanı idi. Ancak bu meselede herhangi bir mutlakiyet söz konusu değildi. Kağanın faaliyetini her zaman denetleyebilen bir devlet meclisi, yani toy mevcuttu. Toy, gerektiğinde kağanları tahtından indirebilirdi. 

Tarih yüzlerce kitabe bulunmuştur. Çağımız Batı uluslarının çoğunun yazıyı tanımadığı bir dönemde Türklerin bu tür önemli kültür abidelerine sahip olmaları dikkatleri epey çeken bir husustur. Gök Türk Devleti nde iktidarın mensup olduğu Aşina nın dışında birçok Türk boyu daha vardı: Kırgız, Karluk, Uygur, Sir Tarduş, Bayırku, Oğuz, Bugu, Basmıl, İzgil, Az ve Türgiş gibi boylar, bunların en önde olanları ve önemlileri idi. Gök Türk devri mezar külliyeleri Türkistan da Gök Türk devrinden itibaren yer üstünde büyük mezar külliyelerinin olduğu tespit edilmiştir. Bu mezar külliyelerinin bütününü, ölen kahraman veya hükümdarın hatırasını yâd etmek için düzenlenen bir mimarî yapılanma oluşturur. Çin mimarisinde de benzerlerini gördüğümüz söz konusu komplekslerin en ünlüleri Kül Tigin (732), Bilge Kağan (735) ve Tonyukuk (725) mezar külliyeleridir. Bugüne kadar yapılan kazı ve araştırmalar, bu üç külliyenin de benzeri bir plan yapısına sahip olduğuna dair bulgular sunmuşlardır. Söz konusu külliyeler, özellikle duvarlarla çevrili bir dikdörtgen alan içerisinde tören yolu ve bu yolun üzerinde ölen kişinin yaptıklarından ve devletinin durumundan bahseden yazıt, yolun iki tarafında çeşitli ikonografik özellikleri yansıtacak şekilde işlenmiş heykeller ve ortada bir bark kısmı ile sunaklardan yapılmıştır. 1 >> Hatun unvanı taşıyan kağanın hanımı ise, devlet idaresinde söz sahibi olan mühim bir kişi konumundaydı. Hatun, gerektiğinde kağanı kendi fikirleri doğrultusunda etkileyebilir ve bazı ciddî kararların alınması yönünde yardımcı olurdu. Ayrıca aygucı (başbakan), buyruk (bakan) ve üge gibi hükümet yetkilileri bulunmaktaydı. Kağandan sonra ikinci büyük unvan olarak yabgu (kanat idarecisi) gelirdi. Bu unvanın peşinden şad, tegin, ilteber, erkin ve tudun gibi unvanlar sıralanmaktaydı. Çin tarihi kaynaklarının verdiği bilgilere göre sayıları 28 den fazla olan bu unvan ve makamlar, devletin içinde bulunduğu duruma ilişkin bazen farklı fonksiyonları sürdürebiliyorlardı. Gök Türk sosyal yapısında aile, urug (aileler birliği), boy (ok), bodun (millet) ve il (devlet) şeklinde birbirine sıkı sıkıya bağlı olan halkalar hâlinde oluşmuştur. Çağdaş devletlerle mukayese ettiğimizde, Gök Türklerde çok farklı bir hukuk sisteminin olduğunu görebiliriz. Anayasa karşılığı olarak töre mevcut idi. Sosyal düzen töreye bağlı kalınarak sağlandığı için, herhangi bir bunalım veya aksiliğin yaşanmadığı rahatça söylenilebilir. Vatana ihanet, adam öldürmek, zina yapmak ve hırsızlık gibi ağır suçların cezası idamdı. Gök Türk ekonomisi temelde hayvancılığa (at ve koyun) dayalı bir ekonomiydi. Bu dönemde tarım için uygun olan bölgelerde ziraatın geliştiği ve özellikle Turfan bölgesinde sebze ve meyve yetiştiriciliğinin çok ilerlediği görülmektedir. Gök Türk tarihinin en mühim özelliklerinden biri de hiç kuşkusuz günümüze Orhun-Yenisey Yazıtları olarak bilinen kitabeleri bırakmış olmalarıdır. Öncelikle Orhun havzası olmak üzere bütün Türkistan coğrafyasının farklı bölgelerinde Gök Türk alfabesiyle yazılmış 94 mayıs 2016

Mezar külliyelerinin içerisinde en iyi tanınanı Kül Tigin mezar külliyesi dir. Dört cepheli gri bir granit blok üzerine yazılmış olan Kül Tigin Yazıtı nın yüksekliği 331 santimetredir. Yazıtın doğu ve batı yüzlerinin genişliği tabanda 128 santimetreyken, tepeliğe doğru orantılı bir şekilde daralarak 122 santimetreye düşmektedir. Yazıtın güney ve kuzey yüzlerinin genişliği 41 santimetredir. Kül Tigin yazıtında güneydoğu, güneybatı, kuzeydoğu ve kuzeybatı yönlerine bakan dört pah bulunur. Bu pahların genişlikleri ise 3 er santimetredir. Kül Tigin yazıtının doğu yüzünde 40, güney ve kuzey yüzlerinde 13 er satır Gök Türk harfli Türkçe metin vardır. Bu metinlerden güney yüzde bulunanlar yazıtın giriş, doğu yüzde bulunanları gelişme, kuzey yüzde bulunanlarıysa sonuç bölümünü oluşturmaktadır. Metnin hazırlayıcısı (mesajın ileticisi/verici/hatip) Bilge Kağan dır. 2 Külliyenin ortasında 13 metreye 13 metrelik bir subasman üzerine oturan ve 10 metre 25 santimetreye 10 metre 25 santimetrelik olan bark ın içerisinde Kül Tigin e ait olduğu sanılan heykelin kırık başı ve gövdesi ile hanımına ait olduğu kabul edilen heykel parçaları bulunmuştur. Ayrıca duvarlara yapıldığı düşünülen fresko parçaları da ele geçmiştir. Bu arada bark ın dış duvarlarına koruyucu amaçla yerleştirilmiş t ao-t ie denilen masklardan da ele geçirilmiştir. Yazıtlarla ilgili belge ve unsurlar Anıtların arz ettiği anlama göre, farklı olan hususları göz önünde bulundurarak Gök Türk anıtlarının kendine özgü damgasının, kendine özgü ahenginin ve imgelerinin bulunduğunu rahatlıkla söylemek mümkündür. Anıtlardan da görüldüğü gibi, özellikle II. Gök Türk döneminde Bozkırdaki olaylar öyle hızla cereyan etmiştir ki, Gök Türklerin zirveye yükselişleri ile kesin olarak batışları olsa olsa ancak yirmi yılı kapsamaktadır. Mesela Kapgan 716 da öldürülür, Kül Tigin 731 de ölür, Bilge 734 de zehirlenir. Aslında çöküş denilen olayın Kapgan ın öldürülmesinden daha önceki yıllarda başladığı görülmektedir. Oğuzların konfederasyondan ayrılıp Çin e yerleşmeye kalkıştıkları yıllarında çöküş tamamlanmıştır denilebilir. İneklerin Gölü (İnigek köl) zaferiyle Oğuzlara katılmak suretiyle İlteriş Kağan ın temellerini attığı İmparatorluğun kaderinin Oğuzların ittifaktaki desteğine sıkı sıkıya bağlı olduğu böylece ortaya çıkmaktadır. Oğuzları, Çin ile barış a sevk eden nedenler (Kapgan ın öldürülmesi, ardından karışıklıkların ve ayaklanmaların çıkması belki bu tercihte rol oynamıştır) Gök Türk iktidarının sonunun geldiğini haber vermektedir. Bu şartlarda Barthold un T u-kiü (Gök Türkleri kast etmiş) ile Oğuzların özdeş oldukları iddiasını nasıl savunabildiğini 3 incelememiz gerekir. Yirmi yıl esnasında, özellikle manevî yaşamda bir çeşit Çin istilasının olduğu fark edilmektedir. Bu istila çeşitli şekillerde kendini göstermektedir. Bilge Kağan ın, kendisinin kurmayı arzuladığı şehirde Buda Tao tapınakları açmak veya açılmasına izin vermek gibi bir niyeti var mıydı? Bu kanıt, sadece Çin kaynaklarından elde edildiğine göre kuşkulu görülebilir, ancak Çinlileştirme ile ilgili somut kanıt, On İki Hayvan takviminin günlük kullanımında vardır. M. Bazin, bu takvimin resmî Çin takvimiyle özdeş olduğunu göstermektedir. 4 Bu uygulamanın tarihi net bir şekilde tespit edilebilmektedir. Şöyle ki, öykünün esas metnindeki bütün olayların tarihleri, Türk âdetine (töre) göre yaşa ait yıllar ile gösterilmiştir. Sonradan eklenen kısımlarda, yani 1. anıtın kuzeydoğu, güneydoğu ve güneybatı yüzlerinde ve 2. anıtın güney yüzünün son kısmında, olduğu gibi On İki Hayvan takvimi kullanılmıştır. Ongin yazıtında da aynı husus söz konusudur. Burada esas metnin son satırındaki bir tarih, On İki Hayvan takvimi kullanılarak verilmektedir. Kağanın kendi şahsî görüşlerindeki evrim de hiç şüphesiz Çin etkisinden kaynaklanmaktadır. 

Kesin olarak şu üç aşama net bir şekilde görülmektedir: 

Birincisi İlteriş Kağan kendi ordusunun, özellikle de Tonyukuk un rızasıyla tahta çıkar. En başta bulunan kişiyi Gök Tanrı tayin eder. 

İkincisi Kül Tigin Anıtı nda kağan Tengri ye, karısı katun ise Ana Tanrıça Umay a benzer. 

Üçüncüsü Bilge Kağan ın oğlu, yani onun ikinci halefi, kendisine Tengri adını verir ve Çin İmparatoru gibi kendini ilahlaştırır. 5 

Yaklaşık iki yüzyıl süren tarihle varlığını sürdürmüş olan Gök Türk Devleti, kendisinden sonra gelenlere örnek bir devlet modeli olmuştur. Kendilerinin ve bütün komşu devletlerin belgelerinde Türk(ler) adıyla kaydedilen bu yeni yapı, Orhun Kitabelerinde sadece bir kez Kök Türk adıyla geçtiği için bu adla anılmış ve tanınmıştır. 6 

Gök Türklerden önce de Türk milletinin var olduğu bir gerçektir, ancak Türk adının, dilinin ve kültürünün yabancı devletler tarafından tanınıp yaygınlaşması, doğrudan Gök Türkler sayesinde olmuştur. Bizzat Gök Türkler döneminde bütün Türk boylarının bir devlet halinde birleşmesi sağlanmıştır. 

Dipnotlar 

1. Türk Dünyası Kültür Atlası, 2. Baskı, TKH Vakfı yayınları, İstanbul, 2007, s 
2. Cengiz Alyılmaz, Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, Kurmay Yayınları, Ankara, s 
3. W. Barthold, Orta Asya Türk Tarihi hakkında dersler, İstanbul, 1927, xı-+222 p. 
4. 4. L. Bazin, Recherches sur les parlers T o-pa. T oung Pao, XXXIX, 4-5. Leiden, 1950, pp 
5. Rene Giraud, Gök Türk İmparatorluğu, Çeviren: İsmail Mangaltepe, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1999, s 
6. Ahmet Taşağıl, Kök Tengri nin Çocukları, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2014, s.123. mayıs

Barış Manço Şarkı Sözleri

Lütfen Linki Tıklayın

Barış Manço Şarkı Sözleri












Sözler Barış Manço 80 Müzik Sözü 80 Sanat Gözü

Barış Manço: Uzun Saçlı Dev Adam

Çağdaş Türk Ozanı Barış Manço

Akademisyen Üretkenliğinin Timsali: Prof Dr Nazmi Kozak Külliyatı

Akademisyen Üretkenliğinin Timsali: Prof Dr Nazmi Kozak Külliyatı

Ömer Özkaya Yazıları

Lütfen Linki Tıklayın.

Açılan word dosyasındaki başlıklara tıklandığında, makale metinlerine gidilmektedir. 

Ömer Özkaya Yazıları

Çinlileştirme Siyaseti: İstila ve Göktürklerin Çöküşü

Yazıtlarla ilgili belge ve unsurlar Anıtların arz ettiği anlama göre, farklı olan hususları göz önünde bulundurarak Gök Türk anıtlarının kendine özgü damgasının, kendine özgü ahenginin ve imgelerinin bulunduğunu rahatlıkla söylemek mümkündür. Anıtlardan da görüldüğü gibi, özellikle II. Gök Türk döneminde Bozkırdaki olaylar öyle hızla cereyan etmiştir ki, Gök Türklerin zirveye yükselişleri ile kesin olarak batışları olsa olsa ancak yirmi yılı kapsamaktadır. 

Mesela Kapgan 716’da öldürülür, Kül Tigin 731’de ölür, Bilge 734’de zehirlenir. Aslında çöküş denilen olayın Kapgan’ın öldürülmesinden daha önceki yıllarda başladı- ğı görülmektedir. “Oğuzların konfederasyondan ayrılıp Çin’e yerleşmeye kalkıştıkları 717-718 yıllarında çöküş tamamlanmıştır” denilebilir. İneklerin Gölü (İnigek köl) zaferiyle Oğuzlara katılmak suretiyle İlteriş Kağan’ın temellerini attığı İmparatorluğun kaderinin Oğuzların ittifaktaki desteğine sıkı sıkıya bağlı olduğu böylece ortaya çıkmaktadır. 

Oğuzları, “Çin ile barış”a sevk eden nedenler (Kapgan’ın öldürülmesi, ardından karışıklıkların ve ayaklanmaların çıkması belki bu tercihte rol oynamıştır) Gök Türk iktidarının sonunun geldiğini haber vermektedir. Bu şartlarda Barthold’un “T’u-kiü” (Gök Türkleri kast etmiş) ile Oğuzların özdeş oldukları iddiasını nasıl savunabildiğini3 incelememiz gerekir. 

Yirmi yıl esnasında, özellikle manevî yaşamda bir çeşit Çin istilasının olduğu fark edilmektedir. Bu istila çeşitli şekillerde kendini göstermektedir. Bilge Kağan’ın, kendisinin kurmayı arzuladığı şehirde Buda Tao tapınakları açmak veya açılmasına izin vermek gibi bir niyeti var mıydı? Bu kanıt, sadece Çin kaynaklarından elde edildiğine göre kuşkulu görülebilir, ancak Çinlileştirme ile ilgili somut kanıt, On İki Hayvan takviminin günlük kullanımında vardır. 

M. Bazin, bu takvimin resmî Çin takvimiyle özdeş olduğunu göstermektedir.4 Bu uygulamanın tarihi net bir şekilde tespit edilebilmektedir. Şöyle ki, öykünün esas metnindeki bütün olayların tarihleri, Türk âdetine (töre) göre “yaşa ait yıllar” ile gösterilmiştir. Sonradan eklenen kısımlarda, yani 1. anıtın kuzeydoğu, güneydo- ğu ve güneybatı yüzlerinde ve 2. anıtın güney yüzünün son kısmında, olduğu gibi On İki Hayvan takvimi kullanılmıştır. 

Ongin yazıtında da aynı husus söz konusudur. Burada esas metnin son satırındaki bir tarih, On İki Hayvan takvimi kullanılarak verilmektedir. 

Kağanın kendi şahsî gö- rüşlerindeki evrim de hiç şüphesiz Çin etkisinden kaynaklanmaktadır. Kesin olarak şu üç aşama net bir şekilde görülmektedir: 

Birincisi… İlteriş Kağan kendi ordusunun, özellikle de Tonyukuk’un rızasıyla tahta çıkar. En başta bulunan kişiyi Gök Tanrı tayin eder. 

İkincisi… Kül Tigin Anıtı’nda kağan “Tengri”ye, karısı “katun” ise “Ana Tanrı- ça Umay”a benzer. 

Üçüncüsü… Bilge Kağan’ın oğlu, yani onun ikinci halefi, kendisine “Tengri” adını verir ve Çin İmparatoru gibi kendini ilahlaştırır.5 

Yaklaşık iki yüzyıl süren tarihle varlığını sürdürmüş olan Gök Türk Devleti, kendisinden sonra gelenlere örnek bir devlet modeli olmuştur. Kendilerinin ve bütün komşu devletlerin belgelerinde “Türk(ler)” adıyla kaydedilen bu yeni yapı, Orhun Kitabeleri’nde sadece bir kez “Kök Türk” adıyla geçtiği için bu adla anılmış ve tanınmıştır.6 Gök Türklerden önce de Türk milletinin var olduğu bir gerçektir, ancak Türk adının, dilinin ve kültürünün yabancı devletler tarafından tanınıp yaygınlaşması, doğrudan Gök Türkler sayesinde olmuştur. Bizzat Gök Türkler döneminde bütün Türk boylarının bir devlet halinde birleşmesi sağlanmıştır. 

Dipnotlar 1. Türk Dünyası Kültür Atlası, 2. Baskı, TKH Vakfı yayınları, İstanbul, 2007, s. 52. 2. Cengiz Alyılmaz, Orhun Yazıtları- nın Bugünkü Durumu, Kurmay Yayınları, Ankara, s. 9. 3. W. Barthold, Orta Asya Türk Tarihi hakkında dersler, İstanbul, 1927, xı-+222 p. 4. L. Bazin, Recherches sur les parlers T’o-pa. T’oung Pao, XXXIX, 4-5. Leiden, 1950, pp. 228-329. 5. Rene Giraud, Gök Türk İmparatorluğu, Çeviren: İsmail Mangaltepe, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1999, s. 33. 6. Ahmet Taşağıl, Kök Tengri’nin Çocukları, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2014, s.123.


Gök Türk kültürü ve tarihinin önemi
mayıs 2016 
Dr. Rövşen Alizade
rovsenalizade.ajanda@gmail.com

http://haberajanda.com.tr/contents/files/dergiler/sayi114/files/assets/common/downloads/publication.pdf

4 Z: Bilge Tonyukuk

BİLGE’LİK

•       Z1/ Zaman: Kronoloji

•       Z2/ Zemin: Coğrafya

•       Z3/ Zihin: Eski Türkçe Sözlük

•       Z4/ Zat: Kişiler. Halklar

ZAMAN: KRONOLOJİ 

• 646
• 679 
• 680
• 681
• 682
• 682-687 
• 687
• 689
• 691
• 692
• 693 
• 693-706 
• 696
• 697
• 698
• 700
• 701 
• 709 
• 710 
• 716 
• 717
• 718
• 720 
• 722
• 723 
• 725 
• 726 
• 727  

ZEMİN: COĞRAFYA REFERANSLARI

NEHİRLER-GÖL

•             Ak Termal Irmağı (Rusya, Tuva Cumhuriyeti)

•             Anı ırmağı (Rusya, Hakasya)

•             Bolçu (Rusya, Altay ili)

•             Demir Kapı  (Özbekistan)

•             İnci Irmağı ( Özbekistan )

•             İngek Gölcüğü ( İnekler Gölü ) (Moğolistan)

•             Kök Öng Irmağı (Moğolistan)

•             İrtiş Irmağı (Rusya)

•             Sarı Irmak (Sang Kan kolu) (Çin)

•             Tola Irmağı (Moğolistan)

YERLEŞMELER

•             Karakum (Moğolistan)

•             Ötüken (Moğolistan)

•             Şantung (Çin)

DAĞLAR

•             Altay Dağları (Rusya)

•             Çuğay Dağları (Çin)

•             Köğmen Dağları (Moğolistan)

•             Kök Öng Irmağı (Moğolistan)

•             Tanrı oğlu denilen Ek dağı (Tacikistan)

OVA

•             Yarış Ovası (Çin, Şincan)

Ülkeler Bazında Tonyukuk Coğrafyaları

Moğolistan       

•             İngek Gölcüğü ( İnekler Gölü ) (Moğolistan)

•             Kök Öng Irmağı (Moğolistan)

•             Tola Irmağı (Moğolistan)

•             Karakum (Moğolistan)

•             Ötüken (Moğolistan)

•             Köğmen Dağları (Moğolistan)

•             Kök Öng Irmağı (Moğolistan)

Rusya   

•             Ak Termal Irmağı (Rusya, Tuva Cumhuriyeti)

•             Anı ırmağı (Rusya, Hakasya)

•             Bolçu (Rusya, Altay ili)

•             İrtiş Irmağı (Rusya)

•             Altay Dağları (Rusya)

Çin        

•             Sarı Irmak (Sang Kan kolu) (Çin)

•             Şantung (Çin)

•             Çuğay Dağları (Çin)

•             Yarış Ovası (Çin, Şincan)

Özbekistan       

•             Demir Kapı  (Özbekistan)

•             İnci Irmağı ( Özbekistan )

Tacikistan

•             Tanrı oğlu denilen Ek dağı (Tacikistan)

ZİHİN: ESKİ TÜRKÇE SÖZLÜK

UNVANLAR

1.            Apa Tarkan
2.            Ayguçı 
3.            Ayıgma 
4.            Baga  
5.            Buyla 
6.            Buyla Baga Tarkan
7.            Çabış
8.            Han Kan
9.            Kağan
10.          Katun
11.          Şad
12.          Tarkan 
13.          Tunyukuk
14.          Yabgu

İLAHİ KAVRAMLAR

1.            Tanri/Tengri 

2.            Iduk

3.            Kök 

4.            Umay 

SOSYOLOJİK KAVRAMLAR

1.            Bodun

2.            İl

ZAT: BİLGELİK: KİŞİLER

1. •             Aşok
2. •             Bilge Tunyukuk
3. •             Böğü Kağan
4. •             İlteriş Kağan
5. •             İnel Kağan
6. •             Kapgan Kağan
7. •             On-Ok Kağanı
8. •             Türgiş Kağanı
9. •             Türk Bilge Kağan

ZAT: BİLGELİK: HALKLAR

• TÜRK BOYLARI

1. •             Az'lar
2. •             Dokuz Oğuz Halkı
3. •             Kırgız
4. •             Oğuz'lar
5. •             On-Ok
6. •             Saka'lar
7. •             Sir
8. •             Tarduşlar
9. •             Tohar'lar
10. •             Türgiş
11. •             Türk
12. •             Türk (Sir) Halkı

• DİĞER HALKLAR

1. •             Çinliler
2. •             Kıtay'lar
3. •             Mançud'lar
4. •             Soğdak
5. •             Tacik'ler

KITASAL PAZARLARIN TEDARİK SIRALAMASINDA TÜRKİYE

TÜRKİYE;

2016 YILINDA KITASAL PAZARLARIN GLOBAL İTHALATINDA AŞAĞIDAKİ SIRALAMALARDA YERALAN BİR TEDARİKÇİDİR.

1. AFRİKA..........................................       13.sıra
2. AVRUPA.........................................       18. sıra
3. ASYA..............................................       25. sıra
4. OKYANUSYA................................       32. sıra
5. AMERİKA(KUZEY&GÜNEY).....     36. sıra

EN İYİ PERFORMANS AFRİKA KITASAL PAZARINDA ELDE EDİLİRKEN EN DÜŞÜK PERFORMANS AMERİKA PAZARLARINDA GÖZÜKMEKTEDİR. 

KAYNAK: TRADEMAP

.............................................................................

O HALDE ;

3+5+5

• 3 KITADA (AFRİKA, AVRUPA, ASYA )
• 5 SAAT UÇUŞ MESAFESİNDEKİ PAZARLARDA
• 5 DENİZ BÖLGESİNDE (KARADENİZ AKDENİZ HAZAR KIZILDENİZ BASRA)

YOĞUNLAŞMAK; STRATEJİK BİR TERCİHTİR.

.....................................................................................

KITASAL PAZARLAR VE TEDARİKLERİNDEKİ PERFORMANSIMIZ

	AVRUPA PAZARI
	List of supplying markets for a product imported by Europe
	Product: TOTAL All products
	Unit : US Dollar thousand
	Exporters	Imported value in 2014	Imported value in 2015	Imported value in 2016
1	Germany	899.168.148	781.146.302	818.424.137
2	China	537.792.319	496.096.005	474.288.818
3	Netherlands	417.061.491	339.774.029	387.211.917
4	France	384.050.923	327.676.061	332.574.614
5	United States of America	360.886.226	349.334.391	325.343.900
6	Italy	316.344.280	272.175.724	278.117.891
7	Belgium	272.398.474	227.492.451	257.025.608
8	United Kingdom	286.279.125	239.566.539	219.191.872
9	Spain	202.832.548	179.593.385	185.613.233
10	Poland	172.974.550	157.047.360	172.435.379
11	Russian Federation	282.576.054	181.512.476	146.380.590
12	Switzerland	135.046.178	120.550.162	137.648.172
13	Czech Republic	135.692.522	120.361.575	135.578.501
14	Austria	128.074.723	107.687.305	118.947.505
15	Sweden	115.641.848	95.308.156	97.978.075
16	Japan	108.419.796	95.438.421	92.655.792
17	Ireland	89.663.600	88.734.019	86.118.890
18	Turkey	91.004.910	85.935.361	85.639.860
19	Hungary	86.641.539	78.956.345	83.364.233
20	Special categories	7.696.444	7.035.570	72.095.882
	ASYA PAZARI
	List of supplying markets for a product imported by ASIA
	Product: TOTAL All products
	Unit : US Dollar thousand
	Exporters	Imported value in 2014	Imported value in 2015	Imported value in 2016
1	China	1.212.856.405	1.169.095.357	716.360.625
2	United States of America	541.058.234	511.443.168	468.477.616
3	Japan	464.393.030	409.716.355	380.605.129
4	Hong Kong, China	46.375.419	56.704.925	348.261.266
5	Korea, Republic of	401.836.964	363.440.318	314.588.949
6	Germany	286.677.841	257.179.904	246.986.359
7	Taipei, Chinese	315.495.982	296.623.280	225.353.737
8	Australia	227.292.269	173.437.336	156.927.792
9	Malaysia	214.788.035	185.053.236	147.188.141
10	Thailand	156.977.312	149.142.683	139.079.428
11	India	136.277.828	125.970.843	134.307.360
12	Russian Federation	169.574.123	125.115.840	104.111.932
13	Switzerland	137.814.607	126.724.966	101.398.354
14	France	106.417.002	92.699.507	90.104.627
15	Italy	100.408.313	89.901.319	83.516.298
16	United Kingdom	97.929.133	91.119.592	83.189.956
17	Brazil	103.695.540	88.527.661	78.420.645
18	Singapore	187.873.795	165.938.204	70.754.126
19	Saudi Arabia	247.203.459	125.130.233	70.450.402
20	Indonesia	143.376.625	118.395.358	65.205.088
21	United Arab Emirates	212.403.023	131.247.126	60.445.897
22	Viet Nam	88.194.044	94.213.062	55.084.385
23	Netherlands	52.219.885	47.946.991	53.311.687
24	Canada	64.760.035	59.871.380	48.629.823
25	Turkey	37.532.776	42.170.715	42.196.792
	AFRİKA PAZARI
	List of supplying markets for a product imported by ASIA
	Product: TOTAL All products
	Unit : US Dollar thousand
	Exporters	Imported value in 2014	Imported value in 2015	Imported value in 2016
1	France	33131303	30212989	28410942
2	Germany	31454684	28365201	26217203
3	India	29297352	25251653	22393569
4	United States of America	35913010	27438197	22271085
5	South Africa	29560982	24786056	21850813
6	Italy	24807411	21262364	19009692
7	Spain	20516346	17592192	18015092
8	China	86556610	98012716	15095814
9	Korea, Republic of	14925022	11890587	12967825
10	Netherlands	14683984	13028983	12181753
11	Belgium	13814523	9985938	11669144
12	Russian Federation	9246941	8975834	11502506
13	Turkey	13707558	13230397	11418917
14	United Kingdom	14971295	12041630	10773177
15	Japan	14498863	12129788	8191223
	AMERİKA PAZARI (KUZEY&GÜNEY)
	List of supplying markets for a product imported by ASIA
	Product: TOTAL All products
	Unit : US Dollar thousand
	Exporters	Imported value in 2014	Imported value in 2015	Imported value in 2016
1	China	722.717.015	733.628.360	668.352.629
2	United States of America	607.065.213	543.405.037	512.589.015
3	Mexico	350.979.616	346.260.708	343.396.840
4	Canada	377.202.608	322.226.119	303.372.467
5	Japan	184.196.537	178.832.320	183.181.717
6	Germany	183.029.076	178.432.546	165.325.710
7	Korea, Republic of	111.921.865	111.334.880	110.355.323
8	United Kingdom	74.093.453	75.502.620	69.546.336
9	Brazil	79.662.763	71.580.345	68.613.715
10	Italy	69.413.995	68.345.154	68.241.382
11	France	70.719.089	70.076.737	65.396.073
12	India	66.249.590	64.452.990	62.806.147
13	Taipei, Chinese	58.702.791	58.352.973	55.503.669
14	Viet Nam	40.316.027	51.011.433	55.051.586
15	Malaysia	43.421.428	47.227.233	50.045.296
16	Ireland	38.596.293	43.783.623	49.934.431
17	Switzerland	43.085.692	42.353.410	46.642.979
18	Thailand	41.503.904	42.865.137	43.667.001
19	Spain	34.749.122	33.199.127	30.770.554
20	Netherlands	36.594.308	30.252.798	27.953.751
21	Colombia	32.766.637	25.980.962	26.059.700
22	Argentina	34.136.719	27.357.933	25.720.791
23	Israel	27.184.473	28.246.004	25.551.521
24	Indonesia	26.596.932	26.265.141	24.849.475
25	Belgium	28.974.014	26.907.001	23.710.054
26	Russian Federation	33.479.217	24.975.695	22.114.626
27	Saudi Arabia	102.219.184	50.310.804	21.192.432
28	Singapore	23.092.587	24.307.445	20.994.178
29	Chile	22.871.549	21.135.376	19.960.138
30	Austria	15.926.641	15.993.908	15.800.386
31	Sweden	16.874.203	15.321.497	15.069.460
32	Peru	17.749.807	14.325.886	14.313.493
33	Philippines	14.234.797	14.297.105	14.145.815
34	Australia	14.516.274	14.809.021	13.505.049
35	Venezuela	35.758.478	18.658.035	12.490.315
36	Turkey	12.251.900	12.053.741	12.151.040
	OKYANUSYA PAZARI
	List of supplying markets for a product imported by OKYANUSYA
	Product: TOTAL All products
	Unit : US Dollar thousand
	Exporters	Imported value in 2014	Imported value in 2015	Imported value in 2016
1	China	56.553.250	58.369.829	51.362.716
2	United States of America	29.706.231	27.375.460	26.620.119
3	Japan	19.769.930	19.271.506	19.144.758
4	Korea, Republic of	20.845.563	20.112.031	17.891.966
5	Thailand	11.280.582	11.768.117	12.780.611
6	Germany	13.682.355	11.706.354	12.123.716
7	Malaysia	12.736.850	9.236.752	8.398.808
8	Australia	9.384.157	7.289.419	7.459.270
9	New Zealand	8.425.216	6.837.088	6.774.740
10	United Kingdom	6.700.348	6.354.768	6.437.086
11	Singapore	19.140.915	11.812.718	6.253.207
12	France	6.189.119	5.383.107	5.861.900
13	Italy	6.382.982	5.176.365	5.704.748
14	Indonesia	6.675.762	5.145.671	4.080.555
15	Taipei, Chinese	4.689.758	4.128.212	4.048.333
16	Viet Nam	5.055.897	3.998.962	3.783.931
17	India	3.282.382	4.201.176	3.764.570
18	Papua New Guinea	3.383.994	2.272.240	2.651.244
19	Switzerland	2.861.257	2.712.338	2.635.383
20	United Arab Emirates	3.257.274	2.085.944	2.294.043
21	Ireland	1.624.671	1.726.333	2.206.951
22	Netherlands	2.218.356	2.085.857	2.148.183
23	Canada	2.322.592	2.204.037	2.104.560
24	Mexico	1.993.622	2.058.217	2.070.632
25	Spain	3.342.250	1.986.987	1.886.263
26	Area Nes	9.668.179	8.192.367	1.826.455
27	Sweden	2.105.986	1.670.825	1.756.228
28	Belgium	1.934.397	1.536.976	1.602.512
29	Austria	1.182.592	979.672	1.227.345
30	Poland	1.126.411	751.691	1.124.376
31	Denmark	1.439.411	1.065.975	1.070.668
32	Turkey	981.945	811.313	998.883