Türk budun ara yaraklığ yağığ yeltürmedim, tögünlüg atığ yügürtmedim.
Türk halkı arasında silâhlı düşmanı koşturmadım, damgalı atı koşturmadım.
Bilge Tonyukuk Yazıtı
İkinci Taş, Doğu Yüzü, Satır 4
Bilge Tonyukuk Yazıtı
İkinci Taş, Doğu Yüzü, Satır 4
720 yılında Göktürk Devletinde Tonyukuk Yazıtında ilk kez dile getirilen Türk Budun kavramı, Karahanlılar Hanedanı devrinde Kutadgu Bilig ve Divanı Lugat it Türk eserlerinde yinelenmiş devam eden Hanedanlar devirlerinde ise yok sayılmıştır.
29 Ekim 1923 tarihinde ise sözkonusu kavram Cumhuriyet yönetimi ile kalıcı bir kimliğe kavuşturulmuştur.
Hazin olan o dur ki ilk kez 1300 yıl önce taşa kazınan Türk halkı ancak 1923 yılında kimliğine kavuşmuştur ki henüz daha 100.yılını tamamlamamıştır.
Türk Halkını yok sayanlar Hak katında da yer bulamayacaklardır.
GÖKTÜRK DEVLETİ'NDEN
TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NE.
ŞEN OLASIN TÜRK HALKI
TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NE.
ŞEN OLASIN TÜRK HALKI
TONYUKUK YAZITI’NDA TÜRK BUDUN (TÜRK HALKI)
(BİRİNCİ TAŞ)
Batı Yüzü
[1] Bilge Tonyukuk
ben özüm Tabğaç ilirige kılındım. Türk budun Tabğaçka körür erti.
[1] Bilge Tonyukuk ben kendim Çin ilinde kılındım. Türk halkı
Çine tâbi idi.
[2] Türk budun kanın bulmayın Tabğaçda adrıldı,
kanlandı. Kanın kodup Tabğaçka yana içikdi. Terigri anca timiş erinç: Kan
birtim,
[2] Türk halkı hanını bulmayıp Cinden ayrıldı, hanlandı.
Hanını bırakıp Çine tekrar teslim oldu. Tanrı şöyle demiştir: Han verdim,
[3] kanırigın kodup içikdirîg. İçikdük üçün Terigri ölütmiş
erinç. Türk
budun ölti, alkındı, yok boldı. Türk Sir budun yirinte
[3] hanını bırakıp teslim oldun. Teslim olduğun için Tanrı
öldürmüştür. Türk halkı öldü, mahvoldu, yok oldu. Türk Sir halkınin yerinde
[4] bod kalmadı.
[4] boy kalmadı.
Güney yüzü
[1] Kiyik yiyü tabışğan yiyü olurur ertimiz. Budun boğuzı
tok erti. Yağımız tegre ocuk teg erti, biz isig ertimiz. Anca olurur erkli
Oğuzdındın körüg kelti.
[1] Geyik yiyerek, tavşan yiyerek oturuyorduk. Halkın boğazı
tok idi. Düşmanımız etrafta ocak gibi idi, biz ateş idik. Öylece oturur iken
Oğuzdan casus geldi.
[2] Körüg sabi antağ: Tokuz Oğuz budun üze kağan olurtı tir.
Tabğaçğaru Kum serigünüg ıdmış. Kıtariyğaru Torigra Esimig ıdmış. Sab anca
ıdmış: Azkıriya Türk
[budun?]
[2] Casusun sözü şöyle: Dokuz Oğuz halkınin üzerine kağan
oturdu der. Çine doğru Ku’yu, generali göndermiş. Kıtaya doğru Tongra Esimi
göndermiş, sözü şöyle göndermiş: Azıcık Türk halkı
[3] yonyur ermiş, kağanı alp ermiş ayğuçısı bilge ermiş, ol
iki kişi bar erser sini Tabğaçığ ölürteçi tir men, örigre Kıtariyığ ölürteçi
tir men, bini Oğuzuğ
[3] vuruyormuş; kağanı cesur imiş; müşaviri bilici “niş; o
iki kişi var olursa seni, Çini öldürecek derim; doğuda Kıtayı öldürecek derim;
beni, Oğuzu
[4] ölürteçi ök tir men, Tabğaç biridin yan teg, Kıtariy
örigdin yan teg, ben yırıdınta yan tegeyin, Türk Sir budun yirinte idi
yorımazun, usar idi yok kılalım3
[4] da öldürecek derim; Çin, güney taraftan hücum et; ben
kuzey taraftan hücum edeyim; Türk Sir illeti, yerinde hiç yürümesin; mümkünse hep
yok edelim derim.
[5] tir men. 01 sabığ eşidip tün udısıkım kelmedi küntüz
olursıkım kelmedi. Anda ötrü kağanıma ötüntüm. Anca ötüntüm: Tabğaç Oğuz
Kıtariy bu üçegü kabış[s]ar
[5] O sözü işitip gece uyuyacağım gelmedi, gündüz oturacağım
gelmedi. Ondan sonra kağanıma arz ettim. Şöyle arz ettim: Çin, Oğuz, Kıtay bu
üçü birleşirse
[10] Türk budunuğ
Ötüken yirke ben özüm bilge Tonyukuk Ötüken yirig konmış tiyin eşidip biriyeki
budun kurıyakı yırıyakı öriğreki budun kelti.
[10] Türk halkıni Ötüken yerine, ben kendim Bilge Tonyukuk Ötüken
yerine konmuş diye işitip ‘üneydeki halk, batıdaki, kuzeydeki, doğudaki miIlet
geldi.
Doğu Yüzü
[1] İki birig ertimiz. [İki] süm[üz b]oldı. Türk budun
k[ılınğa]lı Türk kağan olurğalı Şantung balık[k]a taluy ögüzke tegmiş yok
ermiş. Kağanıma ötünüp sü iltdim.
[1] İki bin idik. İki ordumuz oldu. Türk halkı kılmalı, Türk
kağanı oturalı Şantug şehrine, denize ulaşmış olan yok imiş. Kağanıma arz edip
ordu gönderdim.
[5] [Türk budunı yime] bulğanç [o] [timi]ş, Oğuzı
yime tarkınç ol timiş. Ol sabin eşidip tün yime udısıkım kelmez erti, kün yime
olursıkım kelmez erti. Anda sakındıma.
[5] Türk halkı yine karışıklık içindedir demiş. Oğuzu yine
sıkıntıdadır demiş. Bu sözü işitip gece yine uyuyacağım gelmiyordu, gündüz yine
oturacağım gelmiyordu. O zaman düşündüm, t”]
(İKİNCİ TAŞ)
Güney Yüzü
[1] Temir Kapığka tegi irtimiz. Anda yandurtu-muz. İnel
Kağanka [ariyıp … t saka?] Tezik Tokar [s… in … ]
[1] Demir kapıya kadar eriştik. Ordan döndürdük. İnel Kağana
korkup … Tezik, Tokar …
[2] anda beriiki Suk başlığ Soğdak budun kop kelti, yükünti
[ … ]. Türk
budun Temir Kapığka Tinsi Oğlı
[2] ondan berideki Suk başlı Soğdak halkı hep geldi, baş
eğdi … Türk halkınin Demir Kapıya, Tinsi Oğlu,
[3] Tinsi Oğlı aytığma tağka tegmiş idi yok ermiş. Ol yirte
ben bilge Tonyukuk tegürtük üçün
[3] Tinsi Oğlu denilen dağa ulaştığı hiç yokmuş. O yere ben
Bilge Tonyukuk ulaştırdığım için
Doğu Yüzü
[1] Kapğan kağan [yiti] otuz yaşka [ … anda .-erti]. Kapğan
Kağan olurtı. Tün udımatı,
[1] Kapğan Kağan yirmi yedi yaşında … orda … • kapğan Kağan
oturdu. Gece uyumadı,
[2] küntüz olurmatı. Kızıl kanım töküti kara terimyügiirti
işig küçüg birtim ök. Uzun yelmeg yime itim ok.
[2] gündüz oturmadı. Kızıl kanımı döktürerek, kara terimi
koşturarak işi, gücü verdim hep. Uzun keşif kolunu yine gönderdim hep.
[3] Arkuy karğuğ ulğartdım ok. Yanığma yağığ ke-lürir ertim.
Kağanımın sü iltdimiz. Terigri yarlıkazu
[3] Siperi, nöbet yerini büyüttüm hep. Geri dönen düşmanı
getirirdim. Kağanımla ordu gönderdim. Tanrı korusun,
[4] bu Türk budun ara yaraklığ yağığ yeltürme-dim,
tögünlüg atığ yügürtmedim. İltiriş Kağan kazğanmasar
[4] bu Türk halkı arasında silâhlı düşmanı koşturmadım,
damgalı atı koşturmadım. İltiriş Kağan kazanmasa,
[5] udu ben özüm kazğanmasar, il yime budun yime yok erteçi
erti. Kazğantukın üçün udu özüm kazğantukum üçün
[5] ve ben kendim kazanmasam, il de halk de yok olacaktı.
Kazandığı için ve kendim kazandığım için
[6] il yime il boldı, budun yime budun boldı. Özüm karı
boldum, uluğ boldum. Nerig yirdeki kağanlığ budunka
[6] il de il oldu, halk de halk oldu. Kendim ihtiyar oldum,
kocaldım. Her hangi bir yerdeki kağanlı halke
[7] büntegi bar erser ne burigı bar erteçi ermiş.
[7] böylesi var olsa, ne sıkıntısı mevcut olacakmış? Türk
Bilge Kağanı ilinde
[8] Türk Bilge Kağan ilirige bititdim. Ben Bilge Tonyukuk.
[8] yazdırdım. Ben Bilge Tonyukuk.
Kuzey Yüzü
[1] İltiriş Kağan kazğanmasar, yok erti erser, ben özüm
Bilge Tonyukuk kazğanmasar, ben yok ertim erser
[1] İltiriş Kağan kazanmasa, yok olsa idi, ben kendim, Bilge
Tonyukuk, kazanmasam, ben yok olsa idim,
[2] Kapğan Kağan Türk Sir budun yirinte bod yime budun yime
kişi yime idi yok erteçi erti.
[2] Kapğan Kağanın, Türk Sir halkınin yerinde boy da, halk
de, insan da hep yok olacaktı.
[3] İltiriş Kağan Bilge Tonyukuk kazğanduk üçün Kapğan Kağan
Türk Sir
budun yorıdukı bu.
[3] İltiriş Kağan, Bilge Tonyukuk kazandığı için KaPgan
Kağanın, Türk Sir halkınin yürüdüğü bu
[4] Türk Bilge Kağan Türk Sir budunuğ Oğuz budunuğ igidü olurur.
[4] Türk Bilge Kağanı Türk Sir halkıni, Oğuz halkını besleyip oturuyor.
Kaynak:
www.gokturkce.net › yazi › tonyukuk-yaziti-cevirisi-okuma-metni
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder