Mehmet Akif'in Şiirlerinde Türkistan

Yolu tuttum yalınız doğruca türkistan’a. 
Gece gündüz yürüdüm bulmak için Taşkent’i; 
Geçtiğim yerleri ta’dâda mahal yok şimdi. 
Uzanıp sonra Buhârâ’ya, Semerkand’e kadar; 
Eski dünyâda bakındım ki ne âlemler var? 
Sormayın gördüğüm âlemleri, hiç söylemeyim: 
Yâdı temkînimi sarsar da kan ağlar yüreğim. 
O Buhârâ, o mübârek, o muazzam toprak! 
Zilletin koynuna girmiş uyuyor müstağrak! 
İbn-i Sînâ’ları yüzlerce doğurmuş iklîm, 
Tek çocuk vermiyor âgûşuna ilmin, ne akîm! 
O rasad-hâne-i dünyâ, o Semerkand bile; 
Öyle dalmış ki hurâfâta o mâzîsiyle: 
Ay tutulmuş, “Kovalım şeytanı kalkın!” diyerek, 
Dümbelek çalmada binlerce kadın, kız, erkek! 
Bu havâlîde cehâlet ne kadar çoksa, nifâk , 
Daha salgın, daha dehşetli... Umûmen ahlâk, 
–“Pek bozuk!” az gelecek- nâmütenâhî düşkün! 
Öyle murdârını görmekte ki insan fuhşun; 
Bırakın, söylenemez: Mevki’imiz câmi’dir; 
Başka yer olsa da tafsîle hayâ mâni’dir . 
Ya ta’assubları ? Hiç sorma, nasıl maskaraca? 
O, uzun hırkasının yenleri yerlerde, hoca, 
Hem bakarsın eşi yok dîne teaddîsinde 
Hem ne söylersen olur dîni hemen rencîde! 
Milletin hayrı için her ne düşünsen: Bid’at ; 
Şer’i tağyîr ile, terzîl ise -hâşâ- sünnet! 
Ne Hudâ’dan sıkılırlar, ne de Peygamber’den. 
Bu ilimsiz hocalardan, bu beyinsizlerden 
Çekecek memleketin hâli ne olmaz, düşünün! 
Sayısız medrese var gerçi Buhârâ’da bugün... 
Okunandan ne haber? On para etmez fenler, 
Ne bu dünyâda soran var, ne de ukbâda geçer! 
Üdebâ doğrusu pek çok, kimi görsen: Şâir. 
Yalınız, şi’rine mevzû iki şeyden biridir: 
Koca millet! Edebiyyâtı ya oğlan, ya karı... 
Nefs-i emmâre hizâsında henüz duyguları! 
Sonra tenkîde giriş: Hepsi tasavvufla dolu: 
Var mı sôfiyyede bilmem ki ibâhiyye kolu? 
İçilir, türlü şenâ’atler olur, bî-pervâ; 
Hâfız’ın ortada dîvânı kitâbü’l-fetvâ! 
“Gönül incitme de keyfin neyi isterse becer!” 

Urefâ mesleği; a’lâ, hem ucuz, hem de şeker! (*4) 
Şu kadar var ki şebâbında ufak bir gayret 
Başlamış... Bir gün olup parlayacaktır elbet. 
O zaman işte şu toprak yeniden işlenerek, 
Bu filizler gibi binlerce fidan besleyecek!

Süleymaniye Kürsüsünde Şiiri'nden